Dünyada Yerleşim, Anadolu’da Neolitikleşme

Dünyada Yerleşim, Anadolu’da Neolitikleşme

  İnsanlığın uzun hayat yolculuğunda kendini farkına varması ve bu farkındalıkla birlikte de ayağa kalkarak kendini geliştirmesi uzun bir dönem almıştır. Bu uzun dönem alt paleolitik dönemden başlayıp epipaleolitik döneme kadar uzanır. İnsanoğlu bu dönemde el baltalarından harponlara (zıpkınlara) kadar aletler üretmiş, ateşi kullanmaya başlamış ve barınak yapımından dinsel faaliyetlere kadar uzanan bir dizi gelişi yaşamıştır.

        Dinsel faaliyetler denildiğinde pek çok kişinin odağı hızla bu yöne kaymaktadır. Kimisi inkar kimisi destekler yaklaşımda olsa da işin belirleyicisi ölünün muhafazasıdır. Yani hammadde olarak kullanılabilecek kemikler dahil pek çok fayda sağlayabilecek bir organik artığın gömülmesi ve gömüldüğü yerin işaretlenmesi bir sebep ile bağlantılı olacağı gibi bu artığın yanına süs eşyası konulması bir inanç odağı olarak da kabul edilebilir. Her ne olursa olsun tüm bu dönemler içerisinde insan toplayıcı- avcı olarak var olmuştur. Epipleolitik dönem ile birlikte yani günümüzden 10.000 yıl ile 12.000 yıl arası dönemde insan yerleşik hayata geçiş çalışmalarına başlamıştır. Bu çalışmalar ve geçiş dünya genelinde aynı hızda gerçekleşmemiştir ki bu da iklim ile birlikte son derece doğaldır.

      Anadolu tıpkı Afrika gibi buzullaşmanın sert etkilerinden uzak kalmış ve yaşam için uygun alanları sağlamıştır. Bununla birlikte iklimin ılımlaşması sonucunda buzların erimesi, buzul göllerinin oluşması, su kaynaklarının istikrarı ve bitkisel çeşitlilik insanı doğayı evcilleştirmeye de yöneltmiştir. Bunun sonucunda da toplayıcıların artıkları ve seçicilikleri ile tohumların bir araya getirilmesi ve tarımsal üretime geçilmesi; toplu doyum için az miktarda et üreten ama yetiştirilmesi kolay keçi gibi hayvanların da evcilleştirilmesi bir ihtiyaç haline gelmiştir.

       Buğday, Arpa, Nohut hatta Badem gibi tohum ve meyvelerin kullanılması ve yetiştirilmesi ile birlikte hayvancılık yapılması; toplayıcı avcılıktan daha çok yetiştiricilik ve üretimin sağlanabilmesi için konaklayıcılığı da mecbur kılmıştır. Bunun sonucunda da Neolitikleşme başlamıştır. Dünyada Neolitik döneme geçiş Mezopotamya, Anadolu ve Suriye bölgesinde öne çıkmıştır.

      Anadolu’da tüm dünya tarafından bilinen ve dünyanın en eski toplu yerleşim yerlerinden birisi olan Çatalhöyük Neolitik Dönemin önemli yerleşimlerindendir. Konya ilinde bulunan Çatalhöyük, günümüzden 9-10 bin yıl kadar önce insanların yerleştiği, bina , resim ve süsleme yaptığı ve o günün dünyasında 8-10 bin kişinin yerleştiği bir şehirdir. Bugünkü karşılığı ile Çatalhöyük bir metropoldür.

Çatalhöyük’ün 260 km uzağında Burdur Gölüne yakın alanda kerpiç duvarlarla başlayan mimarisi ile günümüzden 9 bin yıl önce yerleşilen Hacılar Höyük bulunmaktadır. Bu bölgede de kazılar sürmekte olup bin kadar insanın yaşadığı düşünülmektedir.

Çatalhöyük’den daha doğuya doğru ilerlediğimizde Kahramanmaraş Domuztepe Neolitik yerleşimi ile karşılaşırız.  Domuztepe’de kerpiç ve taş yapılar ile yerleşim sağlayan insanlar kendilerini de savunma önlemleri de almışlardır.