CENGİZ HAN VE BÖRTE UÇİN

Yazar: Mustafa CANKURT
7 Mayıs 2024
56 kez okundu
5

CENGİZ HAN VE BÖRTE UÇİN

Kıymetli tarih severler;

XIII. Yüzyılın en büyük hadisesi şüphesiz Moğol istilasıdır. Bugün bu istilanın baş aktörü Cengiz Han ile onun sevgili eşi Börte Uçin’den bahsedeceğiz.

Cengiz Han’ın asıl ismi Timuçin’dir. 1155 tarihinde Doğu Sibirya topraklarından geçen Onon Nehri kıyısındaki Delüün-Boldak bölgesinde doğmuştur. Moğollar’ın Kara Tatar veya Kıyat boyundandır.

Cengiz’in babası Yesügay Bahadır, annesi Houlen Ece’dir. Babası kendi kabilesinin reisi idi. Babası öldüğünde on üç yaşındaydı. Babasının ölümünden sonra baskılara maruz kalıp babasının emrindeki kabileler onun itaatinden çıktı.

Börte Uçin, Moğollar’ın Kongrat kabilesindendir. Kabilesinin en güzel kızıydı. Timuçin ile muhtemelen 1168-1169 yılında evlendi. Ancak Börte, daha bir aylık gelin iken Moğol kabilelerinden Merkitler’in bir baskını neticesinde kaçırıldı.

O, yedi-sekiz ay kadar Merkitler’in yanında kaldı. Timuçin, kan kardeşi Camuka ve babasının arkadaşı Tuğrul Han’ın çabalarıyla bir baskında karısı Börte’yi kurtarmıştır.

Ancak Börte kurtarıldığında hamiledir ve doğumu yakındır. Nitekim kurtarılıp yurduna dönerken yolda en büyük oğlu Cuci’yi doğurmuştur.

Cuci’nin Timuçin’den mi yoksa Merkit reisinden mi olduğu hiçbir zaman netleşmedi. Timuçin, çocuğun kendisinin olduğunu iddia etti ve bu konunun konuşulmasını ebediyen yasakladı.

Cuci ismi “yoldan gelen, misafir” anlamına gelmekte idi. Timuçin’in ona yolda doğduğu için mi yoksa gerçekten Merkit kabilesi reisinden dünyaya geldiği için mi Cuci (misafir, yoldan gelen) ismini verdiği kesin olarak hiçbir zaman bilinemedi.

Timuçin, Cuci’yi oğul olarak kabul etti. Ancak kardeşleri onu bir türlü kabullenemediler. Özellikle Cuci’den sonra Börte’nin Timuçin’den doğurduğu Çağatay onu kabul etmek istemedi.

Hatta o, onun veliaht ilan edilmesine de elinden geldiğince engel oldu.

Cuci veliaht olamadı. Ancak Çağatay’da bu makama gelemedi. Cengiz veliaht olarak Börte’den doğan üçüncü oğlu Ogeday’ı (Oktay) tayin etti. Ogeday, kendisinden sonra da Moğol Hakanı oldu.

Moğollar kadına büyük önem verirlerdi. Timuçin’in Börte’yi çok sevdiği ve ona büyük değer verdiği kaynaklarda geçiyor. Öyle ki Timuçin, birçok kadınla evlilik yapıp birçok çocuğu olsa da evlat olarak sadece Börte Uçin’den doğan çocuklarını kabul etmiştir.

Timuçin, tüm Moğol boylarını tek bir bayrak altında toplayıp “Cengiz veya Çingiz (Derleyip toparlayan, ülke sahibi) unvanını alıp kendisini Moğol Hanı ilan ettiği 1206 yılından itibaren Moğollar’ın doğuya ve batıya istilaları da başlamıştır.

Cengiz Han’ın Börte Uçin’den dokuz çocuğu doğmuştur. Oğulları: Cuci, Çağatay, Ogeday ve Toluy. Kızları: Kua Ucin Beki, Tümelün, Alakay Beki, Alaltun ve Cekhekiyen’dir.

Cengiz Han, 1227 yılında; eşi Börte Uçin ise 1230 tarihinde vefat etmiştir.

Muhabbetle…

Mustafa Cankurt

Genel Yayın Yönetmeni: Elif ÜNAL YILDIZ

Kaynakça:

D’ohsson Abraham Constantin, Moğol Tarihi, Çev. Bahadır Apaydın, Nesnel Yayınlar, 2008, İstanbul.

Kafalı, Mustafa, Cengiz Han, TDV İslâm Ansiklopedisi

Kafalı, Mustafa, Cuci Han, TDV İslâm Ansiklopedisi

Kalan, Ekrem, Cuci Adının Kökeni ve Cengiz Han’a Oğul Olma Sorunsalı, Tarih İncelemeleri Dergisi, 2012.

Köprülü, Fuat, Cengiz Han, İslâm Ansiklopedisi.

Ötemiş Hacı, Cengizname, Çev. Tuncer Gülensoy, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2020.

Temir, Ahmet, Moğolların Gizli Tarihi, TTK Yay. 1986, Ankara

https://fisildayankalemler.org/ilk-musluman-mogol-hakani-berke-han/

https://fisildayankalemler.org/nureddin-zenginin-ruyasi/

https://islamansiklopedisi.org.tr/cengiz-han

Editör: Mesude Bozkurt

İlgili

Yorumlar (3)

zoritoler imol
- 28/06/2024
You have brought up a very wonderful details , appreciate it for the post.
Uğultu - Fısıldayan Kalemler
- 9/05/2024
[…] CENGİZ HAN VE BÖRTE UÇİN […]
Bekir SEVİK
- 8/05/2024
Hocam öncelikle kaleminize sağlık. Timuçin ile ilgili kafamda oturtamadığım çok önemli bir konu var. Şimdi, yukarıda sizin de belirttiğiniz gibi, kaynaklar Timuçin'in karısını çok sevdiğini yazar. Öte yandan, tarihler aynı kişinin yüzlerce eşi olduğunu da yazmakta. Peki, karısını çok seven hangi insanoğlu ona böyle bir duyguyu yaşatabilir?

Bir yanıt yazın Yanıtı iptal et

Mustafa CANKURT

1978 yılında Aksaray'da doğdum. Anadolu Üniversitesi İşletme bölümü ve Atatürk Üniversitesi Sosyal Hizmet Lisans bölümlerinden mezun oldum. Tokat Zile Devlet Hastanesinde Sosyal Hizmet Uzmanı olarak görev yapmaktayım. Evliyim; Halil Furkan, Ömer Faruk ve Ayşe Naz isimlerinde üç çocuğum var. Okumaya düşkünüm, ortaokul yıllarından beri iyi bir okuyucuyum, özellikle tarih okuyucusuyum. 2020 yılı eylül ayında “Siyah Sancağın Gölgesinde-Celaleddîn Harzemşah” isimli “tarihi roman” formatında ilk kitabın çıktı.

CENGİZ HAN VE BÖRTE UÇİN