0-6 Yaş Dönemi Gelişim Basamakları

Yazar: Nermin Kaşçı
29 Temmuz 2025
17 kez okundu
3

0-6 Yaş Dönemi Gelişim Basamakları ve Eğitimcinin Rolü

0-6 yaş dönemi, çocuk gelişiminde temel ve kritik bir aşamadır. Bu yıllar, bireyin fiziksel, bilişsel, dilsel ve sosyal-duygusal gelişim süreçlerinin hızlı ve yoğun şekilde gerçekleştiği dönemlerdir. Beynin yaklaşık %85-90’ı bu sürede gelişimini tamamlar (Shonkoff & Phillips, 2000). Bu nedenle erken çocukluk dönemi, hem ailenin hem de eğitimcilerin çocuğun sağlıklı gelişimi için dikkatle takip etmeleri gereken bir dönemdir. Bu makalede, çocuk gelişiminin temel basamakları bilimsel veriler ışığında incelenmekte, gelişim alanları açıklanmakta ve eğitimcilerin rolü üzerinde durulmaktadır.

Gelişim Alanları ve Basamakları

1. Fiziksel (Motor) Gelişim

Fiziksel gelişim, çocuğun temel hareket becerilerini kazanması sürecidir. İlk yıl içinde başını dik tutma, dönme, emekleme ve yürüme gibi temel motor beceriler gelişir. Yaklaşık 6-9 aylarda pincer grasp denilen küçük nesneleri iki parmakla tutma yeteneği kazanılır (CDC, 2023). 1-3 yaş arası çocuklar yürümeyi, koşmayı, merdiven çıkmayı öğrenirler. Bu dönemde ince motor beceriler gelişmeye başlar; kalem tutma, basit çizimler yapma gibi. 3-6 yaş arası ise koordinasyonun arttığı, denge ve becerilerin geliştiği süreçtir. Çocuklar bu dönemde bisiklete binme, top atma gibi daha karmaşık hareketleri deneyimlemeye başlarlar (WHO, 2021).

2. Bilişsel Gelişim

Bilişsel gelişim, çocuğun düşünme, öğrenme, problem çözme ve çevresini anlamlandırma yeteneklerinin gelişimidir. Jean Piaget’nin kuramına göre, 0-2 yaş arası sensomotor dönemdir; çocuk çevresini hareket ve duyularıyla keşfeder. 2-7 yaş arası ise işlem öncesi dönem olarak adlandırılır; çocuklar semboller kullanmaya başlar, dil gelişimi hızlanır ve hayal gücü güçlenir (Piaget, 1952). Bu dönemde çocuklar oyun yoluyla öğrenir ve çevresindeki dünyayı anlamlandırmaya çalışırlar (Berk, 2013).

3. Dil Gelişimi

Dil gelişimi, çocuğun iletişim kurabilme becerisidir. İlk aylarda ağlama ve çeşitli seslerle başlayan süreç, 6-12 ay arasında babbling (mırıldanma) dönemiyle devam eder. 1 yaş civarında ilk kelimeler çıkar, 2 yaşında ise iki kelimeli basit cümleler kurulur. 3-6 yaş arası dil gelişimi hızlanır, çocuklar daha karmaşık cümleler kurar ve dilin kurallarını öğrenmeye başlar (National Institute on Deafness and Other Communication Disorders, 2022).

4. Sosyal ve Duygusal Gelişim

Sosyal-duygusal gelişim, çocuğun kendisini ve başkalarını tanıma, duygularını yönetme ve sosyal ilişkiler kurma becerisini kapsar. 0-2 yaşta bağlanma davranışları gelişir; çocuk ebeveyn ya da bakım veren kişiyle güvenli bağ kurmaya başlar (Ainsworth, 1979). 2-6 yaş arası ise sosyal oyunlar, paylaşma, arkadaşlık kurma ve öfke kontrolü gibi beceriler gelişir. Erik Erikson’un psikososyal gelişim kuramına göre, bu dönemde çocuklar “girişimcilik vs. suçluluk” evresindedir; yeni şeyler denemeye teşvik edilmeli ve desteklenmelidir (Erikson, 1963).

Gelişim Takibi ve Erken Müdahalenin Önemi

Çocukların gelişim basamakları bireysel farklılıklar gösterebilir ancak belirlenen kritik dönümlerde gecikmeler varsa uzman desteği gereklidir. Erken müdahale, çocuğun gelişimini destekleyerek uzun vadede akademik başarı, sosyal uyum ve ruh sağlığı açısından olumlu sonuçlar doğurur (Shonkoff et al., 2012). Bu nedenle ailelerin ve eğitimcilerin çocukları yakından gözlemlemesi, gelişim takibi yapması ve gerektiğinde profesyonel yardım alması önemlidir.

Eğitimcinin ve Ailenin Rolü

Aile ve eğitimciler, çocuğun gelişimini desteklemede temel aktörlerdir. Ev ortamında basit motor beceri oyunları, hikâye okuma, günlük konuşmalar ve sosyal etkileşimler çocukların gelişimini olumlu etkiler. Okul öncesi eğitim kurumlarında ise yapılandırılmış oyunlar, grup etkinlikleri ve dilsel uyarımlar çocukların bilişsel ve sosyal gelişimini destekler (NAEYC, 2020). Eğitimciler, çocuğun gelişim düzeyini takip ederek bireyselleştirilmiş yaklaşımlar geliştirmeli ve ailelerle iş birliği yapmalıdır.

Sonuç

0-6 yaş arası gelişim, sağlıklı bir bireyin temelinin atıldığı kritik bir dönemdir. Bu dönemde fiziksel, bilişsel, dilsel ve sosyal-duygusal gelişim alanları birbirini etkileyerek ilerler. Eğitimcilerin ve ailelerin bilinçli yaklaşımı, çocukların potansiyellerini en üst düzeye çıkarmalarına olanak sağlar. Her çocuk farklı hızda geliştiğinden, gelişim süreci bireysel farklılıklara saygı gösterilerek izlenmeli, erken dönemde destek sağlanmalıdır.

Yazar: Nermin KAŞCI

Instagram

Genel Yayın Yönetmeni: Elif Ünal YILDIZ

Bu yazının bütünü yazarına aittir.

Kitabımın linki:

SESSİZ ŞARKIM / NERMİN KAŞCI

Bir önceki yazımı okudunuz mu?

AKŞAM GÖZLÜ ESMER

Kaynakça
• Ainsworth, M. D. S. (1979). Infant–mother attachment. American Psychologist, 34(10), 932-937.
• Berk, L. E. (2013). Child Development (9th ed.). Pearson.
• CDC. (2023). Developmental Milestones. Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/ncbddd/actearly/milestones/index.html
• Erikson, E. H. (1963). Childhood and Society. W. W. Norton & Company.
• National Institute on Deafness and Other Communication Disorders. (2022). Speech and Language Developmental Milestones. https://www.nidcd.nih.gov/health/speech-and-language
• NAEYC. (2020). Developmentally Appropriate Practice in Early Childhood Programs Serving Children from Birth Through Age 8. https://www.naeyc.org/resources/position-statements/dap
• Piaget, J. (1952). The Origins of Intelligence in Children. International Universities Press.
• Shonkoff, J. P., & Phillips, D. A. (Eds.). (2000). From Neurons to Neighborhoods: The Science of Early Childhood Development. National Academy Press.
• Shonkoff, J. P., et al. (2012). The lifelong effects of early childhood adversity and toxic stress. Pediatrics, 129(1), e232-e246.
• WHO. (2021). Early childhood development. World Health Organization. https://www.who.int/activities/early-childhood-development

İlgili

Yorumlar (0)

Bir yanıt yazın Yanıtı iptal et

Nermin Kaşçı

22 Ağustos 2000’ da Samsun’da doğdu. Ortaokulu Isparta’da, liseyi Alanya’da tamamladıktan sonra 2019-2021 yılları arasında Çocuk Gelişimi Bölümü, önlisans eğitimi alarak üniversite tahsilini tamamladı. Bir süre özel bir kurumda öğretmenlik yaptıktan sonra 2022 yılında Balıkesir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde eğitim görmeye başladı. Şiir ve kitaplara ilgi duyan Nermin Kaşcı şiir yazıp seslendirmelerinin yanı sıra kitap yazmaya başladı. İlk kitabı olan “Sessiz Şarkım” adlı romanını 24 yaşında okurları ile buluşturdu.